Zakład Ukrainistyki

 

Kierownik: dr hab. Przemysław Jóźwikiewicz, prof. UWr

 

 

 

O Zakładzie

 

Początek ukrainistyki wrocławskiej bez wątpienia można datować na czas po zakończeniu II wojny światowej, kiedy do powstającej z gruzów wojennych stolicy Dolnego Śląska przybywali wybitni polscy naukowcy, by na nowo organizować akademickie życie miasta. W strukturze Uniwersytetu Wrocławskiego utworzona wówczas została Katedra Językoznawstwa Wschodniosłowiańskiego. Na jej czele stanął prof. Leszek Ossowski, wybitny językoznawca zajmujący się m.in. problematyką polsko-białorusko-ukraińskiego pogranicza językowego. W gronie badaczy literatur i języków słowiańskich w Uniwersytecie Wrocławskim po roku 1945 szybko znaleźli się także inni naukowcy, którzy swe zainteresowania kierowali w stronę Ukrainy, języka ukraińskiego, literatury i kultury ukraińskiej czy stosunków polsko-ukraińskich. Zagadnieniami z zakresu literatury ukraińskiej zajmował się m.in. pierwszy dyrektor Instytutu Filologii Słowiańskiej (założonego w 1969 r.), wybitny slawista, absolwent  Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie – Marian Jakóbiec. W kręgu zainteresowań Profesora, prócz literatury rosyjskiej, polskiej, serbskiej i innych literatur słowiańskich, znajdowała się właśnie literatura ukraińska, o czym świadczą przygotowane przez niego zbiory wybranych utworów Tarasa Szewczenki (1950 r.), Iwana Franki (1958 r.), Iwana Kotlarewskiego (1970 r.), Łesi Ukrainki (1971 r.). W 1963 r. opublikowana została pierwsza polska antologia folkloru i literatury ukraińskiej we współautorstwie prof. Jakóbca (M. Jakóbiec napisał ją we współpracy z Tatianą Hołyńską-Baranową). W 1989 r. wydano pracę, z  której wiedzę do dziś czerpią kolejne pokolenia ukrainistów: był to zarys literatury pt.  Literatura ukraińska, umieszczony w trzecim tomie Dziejów literatur europejskich. Uczniowie Mariana Jakóbca – znani polscy slawiści oraz badacze również literatury ukraińskiej: Zbigniew Barański, Franciszej Sielicki, Telesfor Poźniak – położyli solidny fundament naukowy pod tutejszą ukrainistykę. Dzięki działalności naukowej Profesorów oraz ich następców Wrocław – razem z Warszawą i Krakowem, a wkrótce Lublinem i Poznaniem – stał się jednym z ważniejszych ośrodków polskich badań ukrainistycznych.

Już u schyłku lat 70. XX w. wrocławska Slawistyka oferowała studentom kursy języka ukraińskiego, а w 1995 r. powołano do życia specjalizację „Filologia ukraińska”. W latach 2000-2001 przeprowadzona została reforma struktury Instytutu Filologii Słowiańskiej, wyniku której wyodrębniono Zakład Ukrainistyki – jednostkę o charakterze naukowo-dydaktycznym. Jej pierwszym kierownikiem została uczennica prof. Leszka Ossowskiego - prof. Diana Wieczorek. Od tego momentu można mówić o rzeczywistym funkcjonowaniu Filologii Ukraińskiej jako pełnoprawnym kierunku uniwersyteckim w strukturach Uniwersytetu Wrocławskiego. Prof. Diana Wieczorek kierowała Zakładem do 2008 r. Przez następną dekadę na czele Ukrainistyki wrocławskiej stała prof. Agnieszka Matusiak, zaś od 2017 r. funkcję kierownika pełni  prof. Oleh Beley. W pierwszych latach funckjonwania Zakładu Ukrainistyki jego pracę –  szczególnie w zakresie dydaktyki – wspierały przebywające dziś już na emeryturze: dr Krystyna Baczmańska oraz mgr Irena Hawryluk-Śliwińska. 

Zakład Ukrainistyki w 2020 r. to zespół pracowników młodych i prężnie działających na polu naukowym, dydaktycznym i organizacyjnym. Należy podkreślić, że większość pracowników jednostki to jej absolwenci. Pracownicy Zakładu są autorami wielu publikacji, w tym monografii, artykułów naukowych, podręczników do nauki języka ukraińskiego, przekładów i recenzji, są też redaktorami zbiorów pokonferencyjnych (vide profile pracowników na stronie IFS). Długoletnią tradycją IFS jest zapraszanie kolegów z innych jednostek uniwersyteckich do pracy w strukturze ZU. W ciągu ostatniego ćwierćwiecza ze studentami Ukrainistyki pracowali wykładowcy Uniwersytetu im. Iwana Franki we Lwowie (doc. Nina Stankewycz, prof. Ołeksandra Serbenska, doc. Orysia Demska, doc. Lubosława Asijiw, doc. Iryna Procyk, Donieckiego Uniwersytetu im. Wasyla Stusa (prof. Anatolij Zahnitko, doc. Wołodymyr Mozhunow, doc. Jewdokija Krawczenko, a także Użhorodzkiego Uniwersytetu Narodowego – prof. Lubomyr Beley). Wrocławska Ukrainistyka stale ewoluuje. Świadczy o tym nie tylko rozwój kadry, jej potencjału naukowego, uczestnictwo pracowników w licznych konferencjach naukowych i ich organizowanie, ale również współtworzenie wielu projektów oraz ciągłe uatrakcyjnianie propozycji dydaktycznych dla obecnych i przyszłych studentów kierunku.

 W roku akademickim 2018/19 w Instytucie Filologii Słowiańskiej UWr została uruchomiona nowa specjalność FUZJA (Filologia Ukraińska z Językiem Angielskim). Program studiów 1. stopnia zakłada naukę języka ukraińskiego od podstaw, zaś języka angielskiego od poziomu B1. Zakładany poziom językowy uzyskiwany na zakończenie cyklu studiów licencjackich zarówno z języka ukraińskiego, jak języka angielskiego wynosi C1. Warto podkreślić, że nauka języka ukraińskiego jest uatrakcyjniana regularnymi wyjazdami dydaktyczno-naukowymi na Ukrainę (Lwów, Kijów, Użhorod). Z kolei starannie dobrane przedmioty z języka angielskiego, odpowiednia oferta zajęć opcyjnych anglistycznych przygotowywanych specjalnie dla programu filologii ukraińskiej z językiem angielskim, jak i możliwość korzystania z puli zajęć opcyjnych IFA sprawia, że studenci mają możliwość przygotowania się do państwowych egzaminów certyfikujących na poziomie B2II oraz C1. Dodatkowo ze względu na szeroką ofertę nie tylko zajęć językowych, ogólnofilologicznych, ale również zajęć z zakresu kultury, historii i życia społecznego – których prowadzenie od semestru trzeciego w aspekcie ukrainistycznym w znaczącej mierze przewidziane jest w języku ukraińskim, zaś w przypadku aspektu anglistycznego od semestru pierwszego całkowicie po angielsku – proponowany program podwójnych studiów filologicznych adresowany jest do osób chcących rozwijać tak kompetencje filologiczne, jak i wiedzę na temat anglosaskiego i ukraińskiego obszaru kulturowo-społecznego. Program filologii ukraińskiej z językiem angielskim – który w istocie swej przyjmuje horyzont komparatystyczno-kontrastywny – daje możliwość nie tylko zgłębiania i poszerzania wiedzy ogólnohumanistycznej, ale i wiedzy specjalistycznej, dotyczącej zarówno Ukrainy, diaspory ukraińskiej, jak i krajów anglojęzycznych.

Program dwuletnich studiów magisterskich Filologia ukraińska z językiem angielskim zawiera niezbędną pulę obowiązkowych zajęć ukrainistycznych wymaganych na studiach  filologicznych oraz proporcjonalnie dobrane zajęcia anglistyczne. Dodatkowo studenci mają możliwość korzystania również z ogólnej oferty zajęć opcyjnych Instytutu Filologii Słowiańskiej oraz Instytutu Filologii Angielskiej. Jednocześnie mogą realizować zajęcia z bloku zajęć translatorycznych, których ukończenie poświadczone jest odpowiednim certyfikatem. Ze względu na szeroką gamę nie tylko zajęć językowych, ogólnofilologicznych, ale również zajęć z kultury i życia społecznego oraz komunikacji międzykulturowej proponowany program podwójnych studiów filologicznych adresowany jest do osób chcących rozwijać tak kompetencje filologiczne i translatoryczne, jak i wiedzę na temat ukraińskiego i anglosaskiego obszaru kulturowo-społecznego. Przyjęcie tak szerokiego horyzontu dydaktyczno-naukowego istotne jest w przypadku państwa ukraińskiego oraz diaspory ukraińskiej widzianych w kontekście przemian społecznych, politycznych, gospodarczych i kulturowych ostatnich dziesięcioleci. Studia na specjalności filologia ukraińska z językiem angielskim pozwolą studentowi uzyskać, obok wysokiej kompetencji językowej w zakresie języka ukraińskiego oraz języka angielskiego, również rzetelną wiedzę o literaturze, języku, kulturze, realiach, historii i życiu społeczno-politycznym Ukrainy, diaspory ukraińskiej oraz angielskiego obszaru językowego, która to wiedza będzie możliwa do ugruntowania w ramach wybranego profilu (realizowanego w miarę możliwości jednostki prowadzącej): językoznawczego, literaturoznawczo-kulturowego, translatorycznego. 

29 września 2016 r. Zakład Ukrainistyki świętował 15-lecie swego powstania. Podczas uroczystości obecni byli pracownicy IFS, emerytowani pracownicy Zakładu (m.in. dr Krystyna Baczmańska i mgr Irena Hawryluk-Śliwińska), a także jego liczni przyjaciele.

Żywimy nadzieję, że podczas obchodów kolejnych rocznic, gości, studentów oraz absolwentów będzie jeszcze więcej!

 

Działalność Zakładu

 

DZIAŁANIA POPULARYZATORSKIE:

2009-2017: organizacja Konkursów Translatorycznych dla studentów (dr Jadwiga Krajewska wraz z dr Anną Ursulenko)

2016: moderowanie spotkania z ukraińskim działaczem NGO Andrijem Kyrczowem na festiwalu SLOT art w Lubiążu;

2016: Miesiąc Lwowski w ramach Europejskiej Stolicy Kultury we Wrocławiu (moderowanie spotkań z pisarzami, tłumaczenia symultaniczne)

2015: moderowanie wieczorów autorskich ukraińskich pisarzy i poetów podczas festiwalu Miesiąc Spotkań Autorskich we Wrocławiu

2014: organizacja spotkania autorskiego pięciorga młodych literatów z Ukrainy w IFS (Andrij Lubka, Oleksij Czupa, Pawło Korobczuk, Myrosław Łajuk i Natalia Jerjomenko)

2012-2014: organizator Sceny Literackiej SLOT Art Festivalu (Lubiąż), w tym wieczór literatury ukraińskiej na SLOT Art Festivalu 2012, w ramach którego odbyło się spotkanie autorskie Kseni Charczenko prow. przez Jadwigę Skowron

2009-2012: działalność w Stowarzyszeniu na Rzecz Polsko-Ukraińskiego Dialogu Kultur „Nowa Generacja” (m.in. organizacja spotkań autorskich z Oksaną Zabużko, Lubomyrem Dereszem i Wiktorem Neborakiem)

2011: organizacja Translatorium Polonistyczno-Ukrainistycznego (pod kierownictwem dr hab. prof. UWr Agnieszki Matusiak)

 

DZIAŁANIA NA RZECZ PROMOCJI IFS I UWR:

marzec 2019, marzec 2018 - promocja UWr i IFS na targach szkół wyższych we Lwowie (wraz z mgr Wiktorem Pietrzakiem)

listopad 2019, kwiecień 2018 – promocja UWr i IFS na targach szkół wyższych w Kijowie (wraz z dr Marcinem Gaczkowskim)

wrzesień 2017 - warsztaty "Flirt i przyjaźń po ukraińsku. Nietypowe warsztaty językowe" w ramach Europejskiego Dnia Języków we Wrocławiu (wraz z dr Anną Ursulenko)

maj 2017 – promocja IFS w LO nr 12 (wykład Czarnobyl jako zjawisko kultury)

kwiecień 2017 – promocja UWr i IFS na targach szkół wyższych w Kijowie (wraz z dr Mateuszem Świetlickim)

kwiecień 2017 – promocja IFS w LO nr 12 we Wrocławiu (wraz z dr Mateuszem Świetlickim)

 

Studenckie Koło Naukowe Ukrainistów Uniwersytetu Wrocławskiego zajmuje się zgłębianiem szeroko pojętej kultury ukraińskiej. Spośród regularnych działań Koła należy wymienić spotkania z pisarzami, gościnne wykłady naukowe na różne tematy, a także coroczny „majówkowy” wyjazd naukowy członków Koła kończony wydaniem we współpracy z Uniwersytetem Narodowym w Użhorodzie Zeszytów Naukowo - Publicystycznych Ukrainistyki Uniwersytetu Wrocławskiego. (4. Numer w trakcie przygotowania). Największym wydarzeniem jest jednak współorganizowana przez Koło oraz Zakład Ukrainistyki w Instytucie Filologii Słowiańskiej konferencja.

Od 2016 roku każdego roku w kwietniu odbywa się Międzynarodowa Konferencja Naukowa Młodych Badaczy O Ukrainie interdyscyplinarnie na Uniwersytecie Wrocławskim. Niezmiennie biorą w niej aktywny udział młodzi naukowcy zarówno z polskich, jak i zagranicznych ośrodków naukowych.

 

O wrocławskiej Ukrainistyce szerzej:

Бачманська Х., Станкевич Н., Досягнення славістики у Вроцлавському університеті, Проблеми слов‘янознавства № 51, Львів 2000, с. 237-240.

Zob. http://publications.lnu.edu.ua/collections/index.php/slavonic/article/view/2654/2810

Юзвікевич П., Вроцлавській Україністиці – 15 років, Лінгвістичні студії / Linguistic Studies № 32, Вінниця 2016, с. 109-118.

Zob. https://sites.google.com/site/linstudies/home/linguistics-studies/volume-32/chronicles/ukrainian-studies-in-wroclaw-15-years

Мatusiak A., Ukrainistyka w Uniwersytecie Wrocławskim, Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze 17-18, Warszawa 2004, s. 163-169.

Процик І., Україністика у Вроцлавському університеті, Теорія і практика викладання української мови як іноземної № 1, Львів 2006, с. 127-132.

 

Zob. również:

https://www.facebook.com/UkrainistykaWroclaw/

https://www.youtube.com/channel/UCYC6vsJvxCom2f8D1B_O2Vg

https://www.facebook.com/Ko%C5%82o-Ukrainist%C3%B3w-UWr-103202357936053

http://www.ifs.uni.wroc.pl/wydarzenia/fotokronika

https://www.ifs.uni.wroc.pl/pracownicy/pracownicy-ifs